कविं पुराण मनुशासितारमणोरणीयांसमनुस्मरेद् यः । सर्वस्य धातारमचिन्त्यरूपमादित्यवर्णं तमसः परस्तात् ।। ९ ।। प्रयाणकाले मनसाचलेन भक्त्यायुक्तो योगबलेन चैव । भ्रुवोर्मध्ये प्राणमावेश्य सम्यक् स तं परं पुरुषमुपैतिदिव्यम् ।। १० ।। अन्वय र अर्थ यः = जुन साधक, प्रयाणकाले = मृत्यु अवस्थामा, भक्त्यायुक्तः...

अन्तकाले च मामेव स्मरन्मुक्त्वा कलेवरम् । यः प्रयाति समद्भावं याति नास्त्यत्र संशयः ।। ५ ।। अन्वय र अर्थ अन्तकाले = मृत्युको समयमा, च = पनि, मां एव = म परमेश्वर विष्णुलाई नै, स्मरन् = स्मरण गर्दो छँदो, कलेवरं = शरीरलाई,मुक्ता...

श्री अर्जुन उवाच किं तद् ब्रम्ह किमध्यात्मं किं कर्म पुरुषोत्तम । अभिधूतं च किं प्रोक्तमधिदैवं किमुच्यते ।। १ ।। अधियज्ञः कथं कोऽत्र देहेऽस्मिन्मधुसूदन । प्रयाणकाले च कथं ज्ञेयोऽसि नियतात्मभिः ।। २ ।। अन्वय र अर्थ अर्जुन उवाच = अर्जुनले भने,...

वेदाहं समतीतानि वर्तमानानि चार्जुन । भविष्याणि च भूतानि मां तु वेद न कश्चन ।। २६ ।। अन्वय र अर्थ अर्जुन = हे अर्जुन ? अहं = म, समतीतानि = पहिले भैसकेका, वर्तमानानि च = अहिले भैरहेका र, भविष्याणि च =...

स तया श्रद्धया युक्त स्तस्याराधनमीहते । लभते च ततः कामान्भयैव विहितान् हि तान् ।। २२ ।। अन्वय र अर्थ सः = त्यो भक्त, तया = मद्वारा स्थिर गरिएको, श्रद्धया = श्रद्धाले, युक्त = युक्त भएको छँदो, तस्या = सोही देवताको...

तेषां ज्ञानी नित्ययुक्त एकभक्ति र्विशिष्यते । प्रियो हि ज्ञानिनोऽत्यर्थमहं स च मम प्रियः ।। १७ ।। अन्वय र अर्थ तेषां (मध्ये) = ती चार प्रकारका भक्तहरू मध्ये, ज्ञानी = यथार्थ तत्वलाई जान्ने, नित्ययुक्तः = सदा ममास्थित, एक भक्तिः = ममा...

त्रिभि गुणमयै र्भावैरेभिः सर्वमिदं जगत् । मोहितं नाभिजानाति मामेभ्यः परमव्यम् ।। १३ ।। अन्वय र अर्थ इदं = यो, सर्व = समस्त, जगत् = जगत् (प्राणी समूह) एभिः = यी, त्रिभिः गुणमयैः = गुणमा विकाररूप सात्विक, राजसिक र तामसिक तीन...

रसोऽहमप्सु कौन्तेय प्रभास्मि शशिसूर्ययोः । प्रणवः सर्ववेदेषु शब्दः खे पौरुषं नृषु ।। ८ ।। अन्वय र अर्थ कोन्तेय = हे कोन्तेय ! अहं = म, अप्सु = जलमा, रसः = रस तन्मात्र स्वरूप शक्ति आश्रयत्वले स्थित छु, शशिसूर्ययोः = चन्द्र...

अपरेयमित स्त्वन्यां प्रकृतिं विद्धि मे पराम् । जीवभूतां महाबाहो ययेदं धार्यते जगत् ।। ५ ।। अन्वय र अर्थ महाबाहो = हे महाबाहो ! इयं = यो आठ भागमा विभक्त प्रकृति, अपरा = जड हुनाले निकृष्ट, अशुद्ध, अनर्थकरी र संसार बन्धनको...

सप्तोमोऽध्यायः श्री भगवानुवाच मय्यासक्तमनाः पार्थ योगं युञ्जन्मदाश्रयः । असंशयं समग्रं मां यथा ज्ञास्यसि तच्छृणु ।। १ ।। अन्वय र अर्थ श्री भगवानुवाच = भगवान् श्री कृष्णले भन्नु भयो, पार्थ = हे पार्थ ? मयि = ममा, आसक्तमनाः (सन्) = आसक्तमन...

प्रयत्नात् यतमानस्तु योगी संशुद्धकिल्विषः । अनेकजन्मसंसिद्ध स्ततो याति परां गतिम् ।। ४५ ।। अन्वय र अर्थ तु = बास्तवमा, योगी = योगी,प्रयत्नान् यतमानः = पहिले पहिलेको यत्नभन्दा पनि अधिक यत्न गर्दोछँदो, संशुद्ध किल्विषः (विधूतपापः) = पाप रहित भएर, अनेक जन्म...

एतन्मे संशयं कृष्ण छेत्तुमर्हस्यशेषतः । त्वदन्यः संशयास्यास्य छेत्ता न ह्युपपद्यते ।। ३९ ।। अन्वय र अर्थ कृष्ण = हे कृष्ण ! मे (मम) = मेरोएतत् = यो, संशयं = सन्देहलाई, अशेषतः = पूर्णरूपले, छेत्तुं = नष्ट गर्नका लागि, अर्हसि =...

असंशयं महाबाहो मनो दुर्निग्रहं चलम् । अभ्यासेन तु कौन्तेय वैराग्येण च गृह्यते ।। ३५ ।। अन्वय र अर्थ श्री भगवानुवाच = भगवान् श्रीकृष्णले भन्नुभयो, महाबाहो = हे महाबाहो ! मनः = मन, असंशयं = निश्चय नै, दुर्निग्रहं = वशमा ल्याउनु...

यो मां पश्यति सर्वत्र सर्वञ्चमयि पश्यति । तस्याहं न प्रणश्यामि स चं मे न प्रणश्यति ।। ३० ।। अन्वय र अर्थ यः = जसले, मां (सर्वस्यात्मानं) = सबैको आत्मा रूप मलाई, सर्वत्र=सबै प्राणीहरूमा व्यापक, पश्यति = देख्दछ, सर्बं (ब्रम्हादिभूतजातं) =...

संकल्प प्रभवान् कामांस्त्यवत्वा सर्वानशेषतः । मनसैवेन्द्रियंग्रामं विनियम्य समन्ततः ।। २४ ।। अन्वय र अर्थ संकल्प प्रभवान् = संकल्पद्वारा उत्पन्न, सवार्न् = समस्त, कामान् = कामनाहरूलाई, अशेषतः = लेशमात्र पनि शेष नराखिकन, त्यक्त्वा = त्याग गरेर, मनसा एव = मनद्वारा नै,...

नास्त्यश्नथस्तु योगोऽस्ति न चैकान्तमनश्नतः । न चाति स्वप्नशीलस्य जाग्रतो नैव चार्जुन ।। १६ ।। अन्वय र अर्थ अर्जुन = हे अर्जुन ? तु = किन्तु, अत्यश्नतः = अत्यधिक भोज गर्नेको, योगः = समाधि, नअस्ति = सिद्ध हुँदैन, न च एकान्तं...

समं कायशिरोग्रीवं धारयन्नचलं स्थिरः । संप्रेक्ष्य नासिकाग्रं स्वं दिशश्चानवलोकयन् ।। १३ ।। अन्वय र अर्थ कायशिरोग्रीवं (शरीरस्य मध्यमागः शिरग्रीवा च) (मूलाधारादारभ्य मूद्र्धाग्रपर्यन्तं) = शरीरको मध्य भाग, शिर तथा गर्दनलाई, समं (अवक्रं) = समान, अचलं = स्थिर, च = पनि, धारयन्...