यथाकाशस्थितो नित्यं वायुः सर्वत्रगो महान् । तथा सर्वाणि भूतानि मत्स्थानीत्युपधारय ।। ६ ।। अन्वय र अर्थ सर्वत्रगः = सबै ठाउँ विचरण गर्ने, महान् = महान्, वायुः = वायु, यथा = जसरी, नित्यं = नित्य, आकाशस्थितः = आकाशमा नै स्थित छ,...

नवमोऽध्यायः श्री भगवानुवाच इदन्तु ते गुह्यतमं प्रवक्ष्याम्यनसूयवे । ज्ञानं विज्ञानसहितं यज्ज्ञात्वा मोक्षसेऽशुभात् ।। १ ।। अन्वय र अर्थ श्री भगवानुवाच = श्री भगवान्ले भन्नु भयो, इदं = यो जुन ब्रम्हज्ञान, तु = किन्तु, गुह्यतमं = परम गुह्य, विज्ञानसहितं = अनुभव...

पुरुषः स परःपार्थ भत्तन्या लभ्यस्त्वनन्यय । यस्यान्तः स्थानि भूतानि येन सर्वमिदं ततम् ।। २२ ।। अन्वय र अर्थ पार्थ = हे पार्थ ! सः = त्यो, पुरुषः = सर्वत्र परिपूर्ण 'म', परः = निरतिशय परम पुरुष, जसभन्दा पर अरू केही...

सहस्रयुगपर्यन्तमहर्यद् ब्रम्हणो विदु । रात्रिं युगसहस्रान्तां ते ऽहोरात्रविदो जनाः ।। १७ ।। अन्वय र अर्र्थ ब्रम्ह्ण = ब्रह्माणको यत् = जुन, सहस्त्रयुगपर्यन्तं = एक हजार युगमा अन्त हुने, अहः = दिन र युगसहस्रान्तां = हजार युगको अवधि भएको, रात्रिं (च)...

सर्वद्वाराणि संयम्य मनो हृदि निरुध्य च । मूध्न्र्याधायात्मनः प्राणमास्थितो योगधारणाम् ।। १२ ।। ओमित्येकाक्षरं ब्रम्ह व्याहरन् मामनुस्मरन् । यः प्रयाति त्यजन् देहं स याति परमां गतिम् ।। १३ ।। अन्वय र अर्थ यः = जुन साधक, सर्वद्वाराणि = समस्त इन्द्रियहरूलाई,...

कविं पुराण मनुशासितारमणोरणीयांसमनुस्मरेद् यः । सर्वस्य धातारमचिन्त्यरूपमादित्यवर्णं तमसः परस्तात् ।। ९ ।। प्रयाणकाले मनसाचलेन भक्त्यायुक्तो योगबलेन चैव । भ्रुवोर्मध्ये प्राणमावेश्य सम्यक् स तं परं पुरुषमुपैतिदिव्यम् ।। १० ।। अन्वय र अर्थ यः = जुन साधक, प्रयाणकाले = मृत्यु अवस्थामा, भक्त्यायुक्तः...

अन्तकाले च मामेव स्मरन्मुक्त्वा कलेवरम् । यः प्रयाति समद्भावं याति नास्त्यत्र संशयः ।। ५ ।। अन्वय र अर्थ अन्तकाले = मृत्युको समयमा, च = पनि, मां एव = म परमेश्वर विष्णुलाई नै, स्मरन् = स्मरण गर्दो छँदो, कलेवरं = शरीरलाई,मुक्ता...

श्री अर्जुन उवाच किं तद् ब्रम्ह किमध्यात्मं किं कर्म पुरुषोत्तम । अभिधूतं च किं प्रोक्तमधिदैवं किमुच्यते ।। १ ।। अधियज्ञः कथं कोऽत्र देहेऽस्मिन्मधुसूदन । प्रयाणकाले च कथं ज्ञेयोऽसि नियतात्मभिः ।। २ ।। अन्वय र अर्थ अर्जुन उवाच = अर्जुनले भने,...

वेदाहं समतीतानि वर्तमानानि चार्जुन । भविष्याणि च भूतानि मां तु वेद न कश्चन ।। २६ ।। अन्वय र अर्थ अर्जुन = हे अर्जुन ? अहं = म, समतीतानि = पहिले भैसकेका, वर्तमानानि च = अहिले भैरहेका र, भविष्याणि च =...

स तया श्रद्धया युक्त स्तस्याराधनमीहते । लभते च ततः कामान्भयैव विहितान् हि तान् ।। २२ ।। अन्वय र अर्थ सः = त्यो भक्त, तया = मद्वारा स्थिर गरिएको, श्रद्धया = श्रद्धाले, युक्त = युक्त भएको छँदो, तस्या = सोही देवताको...

तेषां ज्ञानी नित्ययुक्त एकभक्ति र्विशिष्यते । प्रियो हि ज्ञानिनोऽत्यर्थमहं स च मम प्रियः ।। १७ ।। अन्वय र अर्थ तेषां (मध्ये) = ती चार प्रकारका भक्तहरू मध्ये, ज्ञानी = यथार्थ तत्वलाई जान्ने, नित्ययुक्तः = सदा ममास्थित, एक भक्तिः = ममा...

त्रिभि गुणमयै र्भावैरेभिः सर्वमिदं जगत् । मोहितं नाभिजानाति मामेभ्यः परमव्यम् ।। १३ ।। अन्वय र अर्थ इदं = यो, सर्व = समस्त, जगत् = जगत् (प्राणी समूह) एभिः = यी, त्रिभिः गुणमयैः = गुणमा विकाररूप सात्विक, राजसिक र तामसिक तीन...

रसोऽहमप्सु कौन्तेय प्रभास्मि शशिसूर्ययोः । प्रणवः सर्ववेदेषु शब्दः खे पौरुषं नृषु ।। ८ ।। अन्वय र अर्थ कोन्तेय = हे कोन्तेय ! अहं = म, अप्सु = जलमा, रसः = रस तन्मात्र स्वरूप शक्ति आश्रयत्वले स्थित छु, शशिसूर्ययोः = चन्द्र...

अपरेयमित स्त्वन्यां प्रकृतिं विद्धि मे पराम् । जीवभूतां महाबाहो ययेदं धार्यते जगत् ।। ५ ।। अन्वय र अर्थ महाबाहो = हे महाबाहो ! इयं = यो आठ भागमा विभक्त प्रकृति, अपरा = जड हुनाले निकृष्ट, अशुद्ध, अनर्थकरी र संसार बन्धनको...

सप्तोमोऽध्यायः श्री भगवानुवाच मय्यासक्तमनाः पार्थ योगं युञ्जन्मदाश्रयः । असंशयं समग्रं मां यथा ज्ञास्यसि तच्छृणु ।। १ ।। अन्वय र अर्थ श्री भगवानुवाच = भगवान् श्री कृष्णले भन्नु भयो, पार्थ = हे पार्थ ? मयि = ममा, आसक्तमनाः (सन्) = आसक्तमन...

प्रयत्नात् यतमानस्तु योगी संशुद्धकिल्विषः । अनेकजन्मसंसिद्ध स्ततो याति परां गतिम् ।। ४५ ।। अन्वय र अर्थ तु = बास्तवमा, योगी = योगी,प्रयत्नान् यतमानः = पहिले पहिलेको यत्नभन्दा पनि अधिक यत्न गर्दोछँदो, संशुद्ध किल्विषः (विधूतपापः) = पाप रहित भएर, अनेक जन्म...

एतन्मे संशयं कृष्ण छेत्तुमर्हस्यशेषतः । त्वदन्यः संशयास्यास्य छेत्ता न ह्युपपद्यते ।। ३९ ।। अन्वय र अर्थ कृष्ण = हे कृष्ण ! मे (मम) = मेरोएतत् = यो, संशयं = सन्देहलाई, अशेषतः = पूर्णरूपले, छेत्तुं = नष्ट गर्नका लागि, अर्हसि =...