लोकसंवाद संवाददाता | समाचार | श्रावण १३, २०८०
काठमाडौँ । ७४ औँ हलो क्रान्ति दिवसका अवसरमा पण्डित तोयनाथ अधिकारी र खजे दुरालाई राष्ट्रिय विभूति घोषणा गर्नुपर्ने माग गरिएको छ ।
नेपाल प्रज्ञा-प्रतिष्ठान सामाजिक शास्त्र विभाग, हलो क्रान्ति नेपाल र तोयनाथ स्मृति प्रतिष्ठानको आपसी सहकार्यमा ७४ औँ हलो क्रान्ति दिवसका अवसरमा 'बहुआयामिक हलो क्रान्ति (२००६)' विषयक एकदिवसीय विचार गोष्ठीको उक्त माग गरिएको हो ।
गोष्ठीको समुद्घाटन प्रमुखअतिथि तथा माननीय अर्थमन्त्री डा. प्रकाशशरण महतले गर्नुभएको थियो । गोष्ठीको पहिलो सत्रमा बोल्दै उहाँले भन्नुभयो, '२००६ साल, साउन ११ गते लमजुङको दुराडाँडामा भएको हलो क्रान्तिले सांस्कृतिक ,राजनीतिक र सामाजिक क्रान्ति चेतनाको उद्घोष गरेको थियो ,तत्कालीन समयमा ब्राम्हणले हलो जोत्नु भनेको असामान्य कुरा नै मानिन्थ्यो ।
हलो क्रान्ति जातीय छुवाछुत अन्धविश्वास ,उत्पीडन ,शोषण र दमन विरुद्धको एउटा प्रतीकात्मक विद्रोह थियोे । उहाँले ऐतिहासिक हलो क्रान्तिको इतिहासलाई जीवित बनाउन दुराडाँडामा हलो स्तम्भ र हलो पार्क निर्माण लगायतका काममा सरकारले सक्दो सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुभयो । यस हलो क्रान्तिमा २७ जना ब्राम्हणले हलो जोतेर ऐक्यबद्धता प्रकट गरेका थिए । यसको प्रभाव देशका विभिन्न स्थानमा परेको थियोे । तत्कालीन राणा शासकमा ठुलै खैलाबैला मच्चिएको थियोे ।
यसैक्रममा प्रमुख अतिथि महतले हलो क्रान्तिका नेतृत्वकर्ता पण्डित तोयनाथ अधिकारी, शेषकान्त अधिकारी , हरिभक्त र श्रीकान्त अधिकारीलाई मरणोपरान्त सम्मान गर्नुभएको थियोे । सो सम्मान पण्डित तोयनाथ अधिकारीका बुहारी सुशीला अधिकारी, लेफ्टिनेन्ट शेषकान्त अधिकारीका छोरा डा. पूर्ण कान्त अधिकारी, मुखिया हरिभक्तकी बुहारी लक्ष्मी पौडेल र श्रीकान्त अधिकारीकी श्रीमती गायत्री अधिकारीलाई हस्तान्तरण गरिएको थियो ।
यसैगरी विशिष्ट अतिथि तथा नेपाल प्रज्ञा-प्रतिष्ठानका माननीय कुलपति भूपाल राईले ७४ वर्षअघि दुराडाँडामा भएको हलो क्रान्ति शान्तिपूर्ण सांस्कृति क्रान्ति थियोे भन्नुभयो । उहाँले मानव सभ्यतामा श्रम र शिल्पको आधारमा वर्णाश्रम व्यवस्थाभित्र जातीय छुवाछूत ,विभेद र अन्यायको उदय भएकाले त्यसको प्रतिरोधका लागि हलोक्रान्ति भएको उल्लेख गर्नुभयो ।
यसैक्रममा माननीय पूर्व सहायक मन्त्री डा. रामचन्द्र अधिकारीले त्यतिबेला समावेशी र समतामूलक समाज निर्माण गर्न हलो क्रान्तिको ऐतिहासिक भूमिका थियोे भन्नुभयो ।
यसैगरी सुन्दरबजार नगरपालिकाका प्रमुख कृष्णप्रसाद कोइरालाले हलो क्रान्ति तत्कालीन समयको विभेद विरुद्धको सांस्कृतिक क्रान्ति थियोे । यो राणा शासनविरुद्ध साङ्केतिक उद्घोष पनि थियोे । यसले मुलुक भरि आफ्नो प्रभाव पारेको थियोे ।यसैक्रममा पण्डित तोयनाथ अधिकारी र खजे दुरालाई राष्ट्रिय विभूति घोषणा गर्नुपर्ने माग नगरप्रमुख कोइरालाले अघि सार्नुभयो ।
हलो क्रान्तिका एक नेतृत्वकर्ता श्रीकान्त अधिकारीको मरणोपरान्त सम्मान ग्रहण गर्दै उहाँकी श्रीमती गायत्री अधिकारीले ' हलो क्रान्तिको इतिहासलाई नबङ्ग्याइ निष्पक्ष ढङ्गबाट लेख्नुपर्ने कुरामा जोड दिनुभयो ।
यसैगरी श्रीप्रसाद अधिकारीले हलो क्रान्तिको यथार्थ इतिहासलाई जोगाइराख्न प्रतिष्ठानले काम गरिरहेको बताउनुभयो ।
यसै सिलसिलामा 'राष्ट्रिय दिवस हलो क्रान्ति' शीर्षकको कविता मुक्तिनाथ घिमिरे र ' तोयनाथ स्मृति' शीर्षकको कविता शिवराज पौडेलले वाचन गर्नुभयो ।
यस गोष्ठीको पहिलो सत्रलाई समापन गर्दै तोयनाथ स्मृति प्रतिष्ठानका अध्यक्ष डा. लक्ष्मी कान्त पौडेलले हलो क्रान्ति नेपालको सम्पदा भएकाले यसको जीवन्तताका लागि दुराडाँडामा हलो पार्क र हलो स्तम्भ निर्माण गर्न प्रतिष्ठान लागि परेको बताउनुभएको थियोे ।
यस गोष्ठीमा दोस्रो सत्रको अध्यक्षता प्रज्ञा-प्रतिष्ठानका प्राज्ञ परिषद् सदस्य तथा सामाजिक शास्त्र विभाग प्रमुख डा.कौशिला रिसालले गर्नु भएको थियोे ।
यस अवसरमा दीपक अधिकारीले 'बहुआयामिक हलो क्रान्ति (२००६) विषयक कार्यपत्र प्रस्तुत गर्नुभएको थियोे । कार्यपत्रमा लमजुङ दुराडाँडामा २००६ सालमा भएको हलो क्रान्तिको प्रारम्भ इतिहास ,यसको पक्ष र विपक्षका मत,आन्तरिक र बाह्य प्रभाव तथा परिणामबारे उल्लेख गरिएको छ ।
यसैक्रममा कार्यपत्र माथि टिप्पणी गर्दै नेपाल प्रज्ञा-प्रतिष्ठानका सदस्य सचिव डा. धनप्रसाद सुवेदीले लमजुङको दुराडाँडामा भएको हलो क्रान्ति गण्डकी प्रदेशमा मात्रै सीमित नभएर यसको प्रभाव देशको कुनाकाप्चासम्म राजनीतिक र सामाजिक ढङ्गले परेको बताउनुभयो ।
यसैगरी राष्ट्रिय योजना आयोगका पूर्व उपाध्यक्ष डा। जगदीशचन्द्र पोखरेलले कार्यपत्र माथि चर्चा गर्दै रुढीवादी र छुवाछूत विरुद्ध हलो क्रान्ति चेतनशील र क्रान्तिकारी भावनाको उपज थियोे । साथै,राजनीतिक र सांस्कृतिक क्षेत्रमा यसको व्यापक प्रभाव परेको थियोे भन्नुभयो ।
यसैक्रममा राससका पूर्वअध्यक्ष कुलचन्द्र वाग्लेले हलो क्रान्तिको सामाजिक र सांस्कृतिक पक्ष नेपाली समाजमा व्यापक परेको बताउनुभएको थियोे ।
यसैक्रममा डा. उमाकान्त अधिकारीले हलो क्रान्तिले सांस्कृतिक क्षेत्रमा ठुलै हलचल ल्याएको र यस चेतनाले रूढी ग्रस्त समाजलाई झट्का दिएको थियोे भन्नुभयो । यस्तै रामबाबु अधिकारीले हलो क्रान्ति कसैले बिर्सन नमिल्ने एउटा महत्त्वपूर्ण उपलब्धि हो भन्नु भएको थियोे ।
गोष्ठीको दोस्रो सत्रको समापनका क्रममा प्रज्ञा(प्रतिष्ठानका परिषद् सदस्य डा.कौशिला रिसालले लमजुङको दुराडाँडामा ७४ वर्षअघि भएको हलो क्रान्ति श्रम र समाजसँग अन्तर सम्बन्धित रहेको र यसबारे प्रज्ञा-प्रतिष्ठानमा पहिलोपटक विमर्श हुनु इतिहासको सम्मान हो भन्नुभयो । उहाँले कृषि क्रान्तिको सन्दर्भ उठिरहेको आजको समयमा हलो क्रान्तिले विशेष अर्थ राख्ने, हलो क्रान्तिको सुरुवात गर्ने पण्डित तोयनाथ अधिकारीलगायत चारजना नेतृत्व कर्ताहरू साँच्चिकै कृषि क्रान्तिका अगुवा हुन् भन्नुभयो । श्रम र सीपलाई समाजका हरेक जातजाति र समुदायसँग जोडेर लैजादा सार्थक हुने र यसले सामाजिक विकासमा सहयोग पुग्ने कुरा उल्लेख गर्नुभयो
अन्त्यमा, हलो क्रान्ति दिवसका सन्दर्भमा 'आयोजित बहुआयामिक हलो क्रान्ति (२००६)' विषयक गोष्ठीले यसको इतिहास र उपलब्धिलाई स्थापित गर्न सरकारले सम्पदाको रूपमा अघि बढाउनु पर्ने गोष्ठीले निष्कर्ष निकालेको थियो ।