ज्ञानेन्द्र विवश | साहित्य | फागुन ०३, २०८१
हाम्रो जीवन पनि झरनाको प्रवाह जस्तै छ, निरन्तर बगिरहने, बिना कुनै रोकावट र थाम, अनवरत चलिरहने । झरनाको पहिचानै हो झर्नु, छङ्गछङ्गिँदै, निरन्तर गति र गन्तव्यमा बगिरहने । जीवनको यात्रा पनि यस्तै छ, जताततै उचाइ र सागरको बिचमा एक असमाप्त यात्रा । झरनाको तीव्र गतिको समान, हामी पनि सदैव अघि बढिरहेका हुन्छौं, हाम्रो मनमा तीव्र चाहना र अनगिन्ती उद्देश्य बोकेर ।
झरनाको पानीको प्रवाह जस्तो नै, हामीले आफ्नो यात्रा तय गर्छौं– सधैं मञ्चको केन्द्रमा गति र गन्तव्य राखेर, थकित बिना । अस्थिर र चञ्चलता यस यात्राको अङ्ग हो, जसले हामीलाई निरन्तर अघि बढ्न प्रेरित गर्छ । यस यात्रामा कुनै पनि परिस्थितिले हामीलाई रोकेर राख्न सक्दैन । न कुनै कठिनाइ, न कुनै सङ्कटले हाम्रो प्रवाहलाई थाम्न सक्छ । त्यस्तो कुनै बन्धन र रोकावट छैन जसले हामीलाई हाम्रो यात्राबाट फिर्ता बोलाउँछ ।
झरनाको पानी जस्तो शान्त, निर्मल र निश्चल पनि हामीलाई आफ्ना भित्री दागहरू पखाल्नको लागि मार्ग देखाउँछ । जीवनको यात्रा कहिलेकाहीँ जस्तो पनि थकान र अशान्ति पूर्ण हुन्छ, तर जब हामी झरनाको शान्त र निर्मल वातावरणमा पुग्छौं, त्यहाँको पानीमा डुबुल्की लगाएर आफूलाई शुद्ध बनाउन पाउँछौं । सबै मैल र गन्ध पखालिनु र त्यसपछि सुन्दर र शीतल घामले हामीलाई चुम्न आउनु, जीवनको एक नयाँ दिशा खोज्नु जस्तो लाग्छ । यो यात्रा एउटा नयाँ अनुभवको निम्तो हो । अन्ततः यसले हाम्रो आत्मालाई शुद्ध बनाउँछ ।
हामी पनि झरनाको प्रवाह जस्तै, यात्रा गर्दै अघि बढिरहेका हुन्छौं । कुनै दिन, हामी पनि एक स्थानमा स्थिर हुने छौं । त्यहाँ पुग्दा, हामी पाउँछौं शान्ति र पाउँछौं न्यानो प्रेम । जीवनको यस्तो यात्रा भनेको हो– सधैं बगिरहने, स्थिर र चञ्चल, निर्मल र अविरल, जसले हामीलाई हरेक पाटोमा नयाँ र शान्त अनुभव दिने छ ।
जीवनको यात्रा निकै रोचक र रहस्यमय हुन्छ । हाम्रो यात्रा कुनै निश्चित गन्तव्यमा पुग्नको लागि मात्र होइन, वरिपरिका संसारलाई बुझ्न र आफ्ना अनुभूतिहरूलाई महसुस गर्न पनि हो । सबै यात्रामा हामी विविध दृश्य र प्रसंगसँग साक्षात्कार गर्छाैं ।
यस्तो अनुभवको सबैभन्दा राम्रो उदाहरण झरनाको यात्रा हो । झरना, जसको आकर्षणले सबैलाई लोभाउँछ र तर्फ तान्छ । तर कहिलेकाहीँ, यस आकर्षणको पछाडि लुकेका भावनात्मक र मानसिक कसम पनि अनुभव गर्नुपर्छ । झरनाको पानी झर्दा जस्तै, जीवनका कतिपय पक्षहरू हाम्रो मनबाट पनि थाम्न नसकेर झर्छन् । ती मनका भावनाहरूको रहस्य अन्वेषण गर्दै हामी जीवनका अर्थहरूको खोजीमा लाग्छौं ।
यात्रामा मनका शंकाहरू, झगडाहरू र असमर्थताहरू पनि भेटिन्छन् । जब हामी अव्यक्त भावनाहरूलाई व्यक्त गर्ने प्रयास गर्छौं, त्यतिबेला हामीलाई थाहा हुन्छ– यो संसार कत्ति जटिल र अलिखित भावनाहरूले भरिएको छ ।
यात्रामा निष्ठुरी मनको मझेरीमा प्रेमको झल्को पाउन गाह्रो हुन्छ । त्यहाँ यात्रा गर्दा हरेक पाइला संकटपूर्ण र चुनौतीपूर्ण हुन्छ । केही यात्रामा आत्मिक शान्ति प्राप्त हुँदैन । कतिपय यात्राले हाम्रो आत्मा र मनलाई नयाँ अनुभूति दिन्छ ।
यात्रा गरिरहँदा हामीले पाउने सकारात्मक र नकारात्मक दुवै अनुभवहरूको मूल्य हुन्छ । यसले हाम्रो भावनात्मक र मानसिक अवबोधनलाई अझ गहिरो बनाउँछ । यसमा हामीभित्र खुशी र सन्तुष्टिका भावहरू जागृत हुन थाल्छन् ।
सम्भवतः यही कारण हो, कि यात्रा गर्ने क्रममा प्रत्येक क्षणको महत्व बढ्छ । यसको प्रत्येक यात्रा जस्तो हरेक झरना पनि यौटा नयाँ धारा खोज्दै अघि बढ्छ । यात्रा गर्दै हामीलाई थाहा हुन्छ कि हाम्रो जीवनका धेरै सफरहरू केवल बाह्य गन्तव्यसम्म पुग्ने छैनन् । बरु आन्तरिक यात्रा र स्व–अन्वेषण गर्ने प्रक्रियाहरूमा पनि उतिकै महत्वपूर्ण हुन्छन् ।
यात्राले हामीलाई बाँच्नको अर्थ दिन्छ । हामीले नयाँ दृष्टिकोण र जीवनबोधका साथ जीवनलाई निरन्तर रूपमा बुझ्न र अन्वेषण गर्न सकियोस् । त्यस्तै झरनाको आकर्षण जस्तो, यो यात्रा पनि सबैका लागि अनमोल हुन्छ । यसले हामीलाई विभिन्न दृष्टिहरू र भावनात्मक स्तरमा एकअर्कासँग जोड्नका लागि अनन्त अवसरहरू प्रदान गर्छ ।
जीवनको यात्रा सँगसँगै एक अनौठो सङ्लो झरनाको जस्तो छ । यसको कुनै स्थिरता छैन, कुनै निश्चितता छैन । हामी सबै एक अदृश्य लहरको भाग हौं, जहाँ निरन्तरता र परिवर्तनको घेरामा हाम्रा पथ हरपल अदृश्य दिशामा अग्रसर भइरहेका हुन्छन् ।
यो यात्रा एउटा श्वेत सङ्लो झरनाजस्तो सफा र स्निग्ध छ । हामी जस्तो मन्द र अनियन्त्रित रङहरूको संसारमा यो झरना देख्नका लागि नै, यसलाई अनुभव गर्नका लागि मात्र हाम्रो चेतना सजग हुनुपर्छ ।
हाम्रो जीवन झरनाको जस्तो हो, जसले बारम्बार रूप र गति बदल्छ । कहिले थोरै मन्द, कहिले चञ्चल । जीवनको गति सधैं चलायमान र अप्रत्याशित हुन्छ । कुनै निश्चित मार्गमा जान सक्ने सम्भावना छैन । यात्राको उद्देश्य स्पष्ट पनि छैन । केही समयको लागि हामी यो यात्रा रोक्न खोज्छौं । एक स्थानमा स्थिर भएर बस्न चाहन्छौं ।
परन्तु यो सम्भव छैन । जीवनको यात्रा स्थिर छैन, यो निरन्तर गतिशील भइरहुन नै यसको विशेषता हो । यसका उतार–चढाव र घुम्तीहरूसँगै हामी यसका सबै पक्षको अनुभव गर्दै अघि बढिरहेका हुन्छौं ।
यात्रामा आइपर्ने संकट र चुनौतीहरूलाई अनुभव गर्नुपर्ने हुन्छ । तर ती चुनौतीहरूबाट पार पाउन सक्नु भनेको जीवनको पक्का उद्देश्य होइन । यात्रा आफैँमा, उसको अनुभवमा रमाउनु महत्वपूर्ण छ । प्रत्येक कदमले नयाँ ज्ञान दिनुपर्छ र नयाँ उत्साहका साथ अघि बढ्ने ल्याउँछ । सामथ्र्य जुटाउन सक्नुपर्छ ।
यस यात्रामा एक अस्म्भाव्यता पनि छ । विगत र भविष्यका बारेमा सोच्न सकिन्छ । तर ती सोचहरूमा हामी रोकिन सक्दैनौं । हामी केवल वर्तमानको अंश हौं । यसको गति कहिल्यै पनि रोकिँदैन । हरेक नयाँ दिनसँगै हामीलाई हतारको भावना र संघर्षको चुनौती हुन्छ । यही असमाप्त दौडले हामीलाई निरन्तर अडिग राख्छ ।
यद्यपि हामी ती संघर्षबाट थाक्ने छैनौं । कहिलेकाहीँ थकित र हताश हुँदै यात्रामा अगाडि बढ्न थाल्छौं । यस्तो बेलामा पनि हामीले धैर्य गर्न सक्नु र साहसी स्वभावले केही नयाँ पनको आभास महसुस गर्न सक्नु धेरै ठूलो उपलब्धि हुन्छ ।
यात्राको यस लामो मार्गमा समय र स्थानका धागोले हाम्रो शरीर र मनलाई बाँधेर राख्न सक्दैन । कदापि पनि ती पलहरू जसमा हामी यस पथलाई मन र चित्तले स्वीकृति दिन्छौं, ती पलहरूमा हामी यो यात्रा वास्तविक अर्थमा अनुभव गर्न सक्छौं ।
यात्रा कुनै निश्चित गन्तव्यमा पुर्याउने कुरा होइन । यो निरन्तर र चञ्चल गतिसँग अघि बढिरहेको एक अनन्त मार्ग हो । जसरी एक झरनाले शान्तिपूर्वक हरेक ठक्कर, दुखाइ छिचोलेर आफ्नो मार्ग तय गर्छ, यस्तै हामी पनि हरेक किसिमका बाधा अड्चनलाई पार गर्दै अगाडि बढिरहेका हुन्छौं । झरनाको अविरल प्रवाह जस्तै हाम्रो यात्राले पनि आफूलाई गतिमय चालढालमा होमिरहेको हुन्छ । त्यसैले यात्रा आफैंमा उद्देश्यभन्दा महत्वपूर्ण छ ।
यसैले हामीलाई निरन्तर हतारमा, फुर्सद नपाउने गरेर, आफ्नो गन्तव्यमा पुग्नका लागि अघि बढ्न प्रेरित गर्छ । यस्तो हतारले नै वस्तुतः जीवनमा नयाँ तरिकाले अगाडि बढ्न हामी तयार हुन सक्छौं ।
यो यात्रा वास्तवमा शारीरिक नभएर मानसिक र आध्यात्मिक पनि छ । यहाँ सम्मिलित सबै पक्षले हामीलाई परिपूर्ण बनाउँछन् । झरनाको यात्रा अविरल प्रवाहको कथा जस्तै यही निरन्तर प्रक्रिया नै जीवन हो ।