जीवनदर्शन

उच्चैः श्रवा अश्वहरू मध्ये प्रधान : विच्छैद नै मृत्यु र अविच्छेद अमृत !

बाबुहरि ज्ञवाली, फाल्गुन ९, २०७७

उच्चैः श्रवसमश्वानां विद्धि माममृतोद्भवम् । ऐरावतं गजेन्द्राणां नराणां च नराधिपम् ।। २७ ।। अन्वय र अर्थ मां = मलाई, अश्वानां (मध्ये) = अश्वहरूमध्ये, अमृतोद्भवं = अमृत प्राप्तिका लागि समुद्र मन्थनबाट उत्पन्न, उच्चैः श्रवसं = उच्चैश्रवा नामक, गजेन्द्राणां = ठूलाठूला हात्तिहरूमध्ये,...

कपिलदेव अर्थात् 'कपिल मुनि' : पुनर्जन्म र फलभोगमा समस्त सिद्धि निरन्तरताका विद्यमान अवस्था

बाबुहरि ज्ञवाली, फाल्गुन १, २०७७

पुरोस् अर्थात् पुरोहित : राजाहरूको रक्षाकर्ता अर्थात् धारविता 'पुरोहित' !

बाबुहरि ज्ञवाली, माघ २४, २०७७

पाँच ज्ञानेन्द्रिय तथा पाँच कर्मेन्द्रिय र मन : बाह्य शब्द–स्पर्श–रूप–रस–गन्धादिको ज्ञान 'म' !

बाबुहरि ज्ञवाली, माघ १७, २०७७

आदित्यानामहं विष्णु ज्र्थोतिषां रविरंशुमान् । मरीचिर्मरुतामस्मि नक्षत्राणा महं शशी ।। २१ ।। अन्वय र अर्थ अहं = म, आदित्यानां = द्वादश आदित्यहरू मध्ये, विष्णुः = विष्णु नामक आदित्य हुँ, ज्योतिषां = प्रकाश दिने ज्योतिहरूमध्ये, अंशुमान् = किरणयुक्त, रविः = सूर्य...

'गुडाकेश' र आत्मा' : सर्वभूतहरूको आशय अथवा अधिपतिको नाम

बाबुहरि ज्ञवाली, माघ १०, २०७७

बक्तुमर्हस्यशेषेण दिव्याह्यात्मविभूतयः । याभि र्विभूतिभिर्लोकानिमांस्त्वं व्याप्य तिष्ठसि ।। १६ ।। अन्वय र अर्थ त्वं = तपाई, इमान् = यी, लोकान् = लोकहरूलाई, यामिः = जुन, विभूतिभिः = विभूतिहरूद्वारा, व्याप्य = व्याप्त गरेर, तिष्ठसि = रहनुहुन्छ, (ताः = ती), दिव्याः =...

जब मैले भोग गरेर ओर्लेँ, तबमाथि जे जे भनिएका छन् ती सबै सत्य मानेँ !

बाबुहरि ज्ञवाली, माघ ३, २०७७

तेषामेवानुकम्पार्थ महमज्ञानजं तमः । नाशयाम्यात्म भावस्थो ज्ञानदीपेन भास्वता ।। ११ ।। अन्वय र अर्थ तेषां एव = ती मेरा भक्तहरूको नै, अनुकम्पार्थं = जसरी भए पनि कल्याण गर्नका लागि, अहं = म, आत्मभावस्थः (सन्) = आत्माको भाव जुन अन्तःकरण हो...

बुध ग्रह र सूर्यको समीपको सम्बन्ध र महाप्रकाशको प्रत्यक्ष अवगत

बाबुहरि ज्ञवाली, पुष २५, २०७७

महर्षयः सप्त पूर्वे चत्वारो मनव स्तथा । मद्भावा मानसा जाता येषा लोक इमाः प्रजाः ।। ६ ।। अन्वय र अर्थ महर्षयः सप्त = भृगु आदि सात महर्षिहरू, पूर्वे (अतीतकालसम्बन्धिनः) = पहिले भएका, चत्वारः = सनकादि चार महर्षिहरू, तथा = त्यस्तै,...

प्रभृति प्राणीहरूमा नानाविधि भाव 'म' बाट उत्पन्न हुने प्रभावहरु

बाबुहरि ज्ञवाली, पुष १८, २०७७

दशमोऽध्यायः श्री भगवानुवाच भूय एव महाबाहो श्रृणु ये परमं वचः । यत्तेऽहं प्रीयमाणाय वक्ष्यामि हितकाम्यया ।। १ ।। अन्वय र अर्थ श्रीभगवानुवाच = श्री भगवान्ले भन्नु भयो, महाबाहो = हे महाबाहो ! प्रीयमाणाय = मेरा वचनरूपी अमृत पानबाट प्रसन्न भएका,...

विषयासक्त साधक ! स्त्री भाव, वैश्य भाव, शूद्र भावकाे रस भोग लालसासम्म !!

बाबुहरि ज्ञवाली, पुष ११, २०७७

समोऽहं सर्वभूतेषु न मे द्वेष्योऽस्ति न प्रियः । ये भजन्ति तु मां भक्त्या मयि ते तेषु चाप्यहम् ।। २९ ।। अन्वय र अर्थ अहं = म, सर्वभूतेषु = सम्पूर्ण प्राणीहरू प्रति, समः = समान छु । मे = मेरो, द्वेष्यः...

देवताको भजन र शरीर त्याग : सांस्कारिक अन्त करणमा संस्कारसहितको प्रभाव

बाबुहरि ज्ञवाली, पुष ४, २०७७

यान्ति देवव्रता देवान् पितृन् यान्ति पितृव्रताः । भूतानि यान्ति भूतेज्या यान्ति मद्याजिनो ऽपि माम् ।। २५ ।। अन्वय र अर्थ देवव्रताः = सकाम भावले देवताको पूजागर्नेहरू, देवान् = देवताहरूलाई, यान्ति = प्राप्त हुन्छन्, पितृव्रताः = पितृहरूको पूजा गर्नेहरू, पितृन् =...

वायु जब समतामा प्राप्त हुन्छ सोही अवस्थाको नाम निर्वाण हो

बाबुहरि ज्ञवाली, मंसिर २७, २०७७

ते तं भुक्त्वा स्वर्गलोकं विशालं क्षीणे पुण्ये मत्र्यलोकं विशन्त । एवं त्रयीधर्ममनुप्रपन्ना गतागतं कामकामा लभन्ते ।। २१ ।। अन्वय र अर्थ ते = तिनीहरू, तं = त्यो, विशालं = विशाल, स्वर्गलोकं = स्वर्गलोकलाई, भुकत्वा = भोग गरेर, पुण्ये = पुण्य,...

जसको एक निश्वास पनि खेर जाँदैन त्यही सुरेन्द्र हो

बाबुहरि ज्ञवाली, मंसिर २०, २०७७

तपाभ्यहमहं वर्षं निगृह्णाम्युत्सृजामि च । अमृतञ्चैव मृत्युश्च सदसच्चाहामर्जुन ।। १९ ।। अन्वय र अर्थ अर्जुन = हे अर्जुन ! अहं = मैले, तपामि = सूर्य रूपले संसारलाई ताप दिन्छु, अहं = म, वर्षं = वर्षा, उत्सृजामि = उत्पन्न गर्दछु, (मुक्त...

जगतको मतमा मत : बाँच्नुको नाम कल्याण हो र मृत्युको नाम अकल्याण

बाबुहरि ज्ञवाली, मंसिर १३, २०७७

पिताहमस्य जगतो माता धाता पितामहः । वैद्यं पवित्रमोङ्कार ऋक्सामयजुरेव च ।। १७ ।। अन्वय र अर्थ अहं एव = मनै, अस्य = यस, जगतः = जगत्को, पिता = पिता, माता = माता, धाता = धारण गर्ने, पितामहः = पिताको पिता,...

धर्म संकल्प र विकल्प :मनको त्राण जसले गर्छ त्यही मन्त्र हो

बाबुहरि ज्ञवाली, कार्तिक २, २०७७

अहं क्रतुरहं यज्ञः स्वधाहमहमौषधम् । मन्त्रो ऽहमहमवताज्यमहमग्निरहं हुतम् ।। १६ ।। अन्वय र अर्थ अहं क्रतुः = म नै क्रतु, अहं यज्ञः = म नै यज्ञ, अहं स्वधा = म नै स्वधा, अहं औषधं = म नै औषधि, अहं मन्त्रः...

नाना आवरणका अनेक ढोङ : नभनीकन, नजानीकन, नबुझीकन सुखकै खोजीमा !

ज्ञानमित्र, आश्विन ३०, २०७७

बुद्धले उद्घोष गर्नुभयो, संसार दुःखमय छ' । उहाँको चार आर्य सत्यको जग नै दुःखमय संसार बन्यो। अनि दुःखको कारण पत्ता लाग्यो उहाँलाई, कारणको निवारण खोज्नुभयो उहाँले र दुःखमुक्त अवस्थामा पुग्नुभयो । संसारमा दुःख नभएको भए अथवा बुद्धले दुःखको अनुभूति नगर्नु...

आयातित संस्कार अङ्कमाल र हस्तमिलानकाे शरण : मौलिक संस्कृति नमस्कारकाे महिमा

निर्जला कक्षपति, आश्विन २७, २०७७

विदेशी संस्कारमा प्रभावित भएर हामी साथीभाइ, नातागोतासँग भेट्दा हुँदानमस्कार गर्न छाडेर अङ्कमाल गर्ने संस्कार बसी सकेको थियो । यो आमप्रवृत्तिको रुपमा विकास भइरहेको थियो ।कोरोना कहरले हामीलाई हाम्रो पुरानो संस्कार नै ठिक रहेछ भन्ने निष्कर्षपुर्याएको छ । हिजोआज हामी कसैलाई...

काठभित्रकाे अग्नि : उत्पत्ति हुने स्थानलाई नै खान्छ अनि पछि आफूले पनि विश्राम लिन्छ

बाबुहरि ज्ञवाली, आश्विन १०, २०७७

मल र 'हाइब्रिड' बिउमा रेल र जहाजको भर: हरियाणाको धान, थाइल्यान्डको धनियाँ रोपेर समृद्धिको फाइँफुट्टी !

रूपक अलङ्कार, आश्विन ७, २०७७

बालखमा बाख्राको पछि लागेर भिरभिर कुदिन्थ्यो । दाउराको बिटो बोकेर वनबाट आइन्थ्यो । मकैको पोको बोकेर घट्ट गइन्थ्यो । खाजा लिएर खेतमा जानु त भुराभुरीको कर्तव्य नै थियो । आलीमा बसेर हजुरबाले पोको फुकाउनुहुन्थ्यो । रोटीको टुक्रो पहिले नातीलाई दिनुहुन्थ्यो...

साधनाको शेष : ज्ञानाग्निमा अज्ञानता आफै आहुतिमा जलेर चिरकालका लागि भस्म हुन्छ

बाबुहरि ज्ञवाली, आश्विन ३, २०७७

अवजानन्ति मां मूढा मानुषीं तनुमाश्रितम् । परं भावमजानन्तो मम भूतमहेश्वरम् ।। ११ ।। मोघाशा मोघकर्माणो मोघज्ञाना विचेतसः । राक्षसीमासुरीं चैव प्रकृतिं मोहिनीं श्रिताः ।। १२ ।। अन्वय र अर्थ मोहिनीं = मोह गर्ने, राक्षसीं = राक्षसी, आसुरीं = आसुरी, च...

कसम अर्थात् शपथको उपहास : अनुरोध, घुस, धाक, धम्की र क्षमासँग 'कसम' शब्द नै लज्जित !

पर्वत भट्टराई, भदौ २९, २०७७

मानिसले कमै खुसी र धेरै बाध्यताले जिन्दगीभर अनेक कसम खानु पर्छ। जीवनका अनेक क्षणमा कसम नखाएको समय सायदै कम हेला । परिवारजन, प्रेमी प्रेमीका, पत्नी, साथी, गुरु, छिमेकी, साहू, मालिक, हाकिम र समाजका अनेक मानिससँग चाहेर वा नचाहेर पनि कसम...

सिफारिस

Loading Loksambad...

भर्खरै