झुक्किएँ कि पहिले कतै देखेजस्तो लाग्यो रोदीघरमै तिम्ले बाटो छेकेजस्तो लाग्यो । गीतकार भूपाल राईका शब्दले सजिएको यस गीतले अहिले बिरानो बन्दै गएको एउटा सांस्कृतिक बिम्ब आँखासामु ल्याउँछ । गीतले नेपालको ग्रामीण परिवेशको झल्को दिन्छ, सामाजिक संस्था रोदीघरको सम्झना गराउँछ...

लोबारे खाने शब्दावलीसँग धेरै जना अपरिचित हुन सक्छन् । यो शब्दावलीले दुरा समुदाय र कृषि प्रणालीबीचको सम्बन्धलाई दर्शाउँछ । लोबारे खाने चलनबारे कुरा गर्दा कृषिप्रधान समाजको आधारभूत चरित्र थाहा पाउन आवश्यक छ । कृषिप्रधान श्रमप्रधान समाज हो । कृषिकर्ममा शारीरिक...

नेपालका समुदाय अल्पसंख्यक समुदायमध्ये एक मानिने दुरा समुदाय अनेकन् रोचक सांस्कृतिक परंपराले भरिपूर्ण समुदाय मानिन्छ । यस समुदायका रोचक परंपरामध्ये एक हो, सियो राख्ने परंपरा । समग्रमा भन्दा सियो राख्ने चलन गाउँका किशोरकिशोरीको नामकरण प्रक्रियासँग सम्बन्धित छ । दुरा समुदायमा...

सन् २०१९ बिदा हुने क्रममा छ । यसका बितेका भागतिर फर्किएर हेर्दा असंख्य घटनाक्रमका लामो सूची देखिन्छन् । त्यस सूचीबाट कपड्छान गरिएका केही घटनाक्रमहरू यस प्रकार छन् । भेनजुएला एउटा लामो र कहालीलाग्दो आर्थिक सङ्कटबाट गुज्रिरहेको छ । वर्षौंको आर्थिक...

टाइम म्यागजिनले हरेक वर्ष दुनियाँका चर्चित, शक्तिशाली र प्रभावशाली व्यक्तिमध्येबाट एकजनालाई वर्ष व्यक्ति (पर्सन अफ द यिअर) घोषण गर्छ । त्यस म्यागजिनले सन् २००६ मा अचम्मलाग्दो किसिमले वर्ष व्यक्ति घोषण गर्यो । उसले तपाईँ (कुनै पनि उच्च प्रोफाइल नभएको सामान्य...

दुनियाँ गतिशील छ । त्यसमा पनि अहिले इन्स्ट्यान्ट न्युज को अवधारणाले मूर्त रूप पाएको छ । यसले दुनियाँको गतिशीलतामा थप गति थपिएको छ । आज मोबाइलको स्क्रिनमै ताजा समाचार तत्क्षण पढ्न पाइने अवसर उपलब्ध छ । यसले सामाजिक चेतना र...

यतिबेला लोकगीतको कुनै विधा लोकप्रिय छ भने त्यो दोहोरी गीत नै हो । यसमा कुनै विवाद छैन । शहरका दोहोरी रेस्टुरेन्टदेखि विभिन्न मेलामहोत्सवसम्म दोहोरी गीत एउटा लोकप्रिय सांंगीतिक परिकार बनिरहेको छ । आधुनकिताको छालले परम्परागत सांस्कृतिक विरासतलाई बढार्दै लगिरहेको यो...

हिप हप, र्याप, ब्याटल र्याप, दोहोरी ब्याटलजस्ता साङगीतिक शब्दाली युवा पुस्तामाझ हिजोआज बिछट्टै लोकप्रिय छन् । देउडा, हक्पारे, ठाडो भाका, रोइलाजस्ता लोकपरम्परासँग गाँसिएका शब्द क्रमिक रूपमा लोप हुने अवस्था छन् । सूक्ष्म किसिमले हेर्ने हो भने नेपालको साङ्गीतिक माहोलमा नचिताएको...

राजनीतिक नेतृत्वको गति र मति गजबको छ । राजनीतिक नेतृत्वले देखाएको व्यावहारले एउटा पुरानो लोकगीतको सम्झना गराएको छःनहुने पालीमा, फूल फुल्यो सुकेको डालीमा । देशको राजनीतिक नेतृत्व चालढाल देख्दा सुकेको डालीमा फूल फुल्दैछ भन्ने लाग्छ । भारतले नेपालको भूभाग आफ्नो...

विगत एक डेढ हप्तादेखि नेपाली मनहरू उद्वेलित छ । भारतले कात्तिक १६ गते नेपाली भूभाग लिपुलेकसमेतलाई समेटेर आफ्नो नयाँ नक्शा सार्वजनिक गर्यो । यससँगै नेपाली मनभित्रका राष्ट्रिय स्वाभिमान तरङ्गित छ । नयाँ नक्शा सार्वजनिक भएसँगै सांस्कृतिक र भूराजनीतिक दृष्टिले घनिष्ट...

हाम्रो छिमेकी मुलुक भारतले नेपाली भूमि कब्जा गरेको कुरा नयाँ तथ्यझैँ आएको छ । यो कुनै नयाँ तथ्य होइन । कुरा घामजत्तिकै छर्लङ्ग छ आधा शताब्दीभन्दा लामो समयदेखि भारतले नेपाली भूमिमा बुट बजार्दै आएको छ । तमाम अध्ययन र तथ्यले...

ग्रीक दार्शनिक प्लेटो (इसापूर्व ४२८३४८) ले भनेका छन्, सङ्गीतले व्रह्माण्डलाई आत्मा भरिदिन्छ, दिमागमा पखेटा लगाइदिन्छ, कल्पनालाई उडान भर्न सघाउँछ र हरेक चीजलाई जीवन दिन्छ । उता, जर्मन दार्शनिक पे्र्फडरिक नित्से (सन् १८४४१९००) ले पनि सङ्गीतलाई उच्च महत्व दिँदै भनेका छन्,...

जनकपुरधाम, प्रस्तावित रामायण सर्किटले जोडिएको नेपालको गौरवयोग्य धार्मिक स्थल । रहस्यले भरिएको आध्यात्मिक पर्यटन केन्द्र । पुरातात्विक महत्त्वले भरिपूर्ण गन्तव्य । प्रदेश २ को अस्थायी राजधानी । यस्ता थुप्रै सुन्दर विशेषताले भरिपूर्ण शहर जनकपुरधामको भ्रमण गर्ने अवसर मिल्यो, असोज महिना...

कुरा गाउँघरतिरको हो । गाउँ पुगेर भर्खरैमात्र राजधानी भित्रिएकाले गाउँको सम्झना ताजा छ । सबैले देखेकोभोगेको कुरा हो, गाउँघरको हालत खस्ता छ । कुनै समयमा पहाडमा देशको कुल जनसंख्याको ६० प्रतिशत हिस्सा थियो भने अहिले त्यो संख्या घटेर पिँधमै पुगेको...

बृहत्तर हिसाबले हेर्दा विश्वमा मुख्य चार नश्लका मानिस छन् - द्रबिडियन, ककेसियन, मङ्लोइड र नेग्रो । शारीरिक बनोटको दृष्टिले दुरा जाति मङ्गोल नश्लअन्तर्गत पर्दछ । नेपाल सरकारले दुरा जातिलाई अल्पसंख्यक जनजातिमध्ये एक मानेको छ । नेपाली बृहत् शब्दकोश ले दुरा...

देशमा चलेका लोकतान्त्रिक आन्दोलनबाट प्राप्त उपलब्धिको निसानीको रूपमा २०७२ असोज ३ गते जारी भएको संविधान हामी समक्ष छ । यो संविधान धेरै अर्थमा प्रगतिशील छ । व्यापक सन्दर्भमा कुरा गर्दा यसले लोकतान्त्रिक मूल्यमान्यतालाई धेरै हदसम्म स्वीकारेको छ । अर्को महत्त्वपूर्ण...

जन्मेदेखि मृत्युसम्मका हरेक समुदायका आआफ्नै संस्कार प्रचलनमा छन् । दुरा समुदायको पनि अन्य समुदायको जस्तै आफ्नै प्रकारको वा आफ्नै पद्धतिको संस्कार छ । यस आलेखमा दुरा समुदायको मृत्यु संस्कारबारे चर्चा गरिएको छ । कसैको मत्यु भएपछि ठाउँ सारेर लासलाई पिँढीमा...