अतीत सबैको हुन्छ । सचेत प्राणीहरूको मात्र होइन, जड अचेतन पदार्थको पनि हुन्छ । जानेर वा नजानेर पनि जीवन त चलिरहेको हुन्छ, समय त घर्किरहेकै हुन्छ । क्रियाशील जीवनमा अनेक मोडहरू जानेर वा नजानेर स्वतः आउँछन् र तिनले जीवनमा केही...
धर्म र दर्शन भनेका आफ्ना धारणाहरूलाई पुष्टि गर्नका लागि हामी आफैँले तयार गरेका आधारस्तम्भहरू हुन् । जसरी मरुभूमिमा बालुवाको रासमा कतै कुनै डोरेटो छ भने, या कुनै बाक्लो जंगलमा कतै केही बाटो नभएको ठाउँमा गोरेटो मात्र देखिए या मानिसहरू हिँड्दा...
संसारमा सबैभन्दा बढी मानिसले आफैँलाई माया गर्छ । आफ्नोपनको रक्षा गर्छ । अपनत्वको महसुस सम्पूर्ण प्राणीमा हुने रहेछ । मलाई त्योे बेलामा अचम्म लाग्थ्यो- सैयौँ गाईहरू धुलाम्मे वातावरण पार्दै जब घर आउँथे, आफ्ना बाच्छाबाच्छीहरूलाई भेट्न अरूभन्दा अलिक पहिले गोठमा, त्यहाँ...
जब धर्म धारण गर्ने एउटा विचार हो, आस्थाका लागि अपनाइने एउटा अनुशासन हो भने त्यसप्रति आस्थावान्हरू त झनै सहिष्णु हुनुपर्ने होइन र ? भन्न त भनिएको रहेछ- तिमीले धर्मको रक्षा गर्यौ भने मात्र धर्मले पनि तिम्रो रक्षा गर्नेछ । अर्थात्...
म कुनै राष्ट्रिय उत्तरदायी सार्वजनिक पद धारण गरेर बसेको मानिस पनि होइन । तर पनि आफ्ना आफ्ना जीवनमा भोगेका, सुनेका, आफैँले मनन अनि अनुभव गरेर केही केही भन्न मिल्ने र बाँड्न मिल्ने अनुभवहरू सार्वजनिक गर्ने क्रममा केही भावना व्यक्त गरिरहँदा...
संसारका सचेत प्राणीहरूका केही विशेषताहरू हुन्छन् र त श्रुति तथा स्मृतिहरूले या हाम्रा पूर्वीय दर्शनलाई स्पष्ट गर्नका लागि प्रमाण ग्रन्थहरू-पुराणहरूले अनादिकालदेखि नै भन्दै आएका छन्- प्राणी मात्रमा चेतना हुँदा (वनस्पतिबाहेकका सजीव प्राणीहरूमा) यी अत्यावश्यक गुणहरू विद्यमान हुन्छन्, ती हुन्-आहारा, निद्रा,...
सुरतमा पुरानो महामंगलपुरी धामको रूपमा रहेको मोटा मन्दिर अर्थात् मुख्य मन्दिर सैयदवाडामा रहेको कुरा मैले कतै प्रसंगवश भनिसकेको छु । त्यहाँ मन्दिरमा गौशाला पनि रहेछ । गिर गाईहरू पालिएको रहेछ । खासगरी भारतमा रहेका हिन्दुधर्मअन्तर्गतका जति पनि मठ मन्दिरहरू रहेछन्,...
श्री कृष्ण प्रणामी धर्मलाई सनातन हिन्दु धर्मको रूपमा मानिएको छ । जब कुनै कुरामा केही परिवर्तन हुन्छ, त्यहाँको प्रारम्भिक स्वरूपमा केही परिवर्तन हुन्छ नै । हिन्दुहरूको महानतम् धार्मिक ग्रन्थ र पौराणिक इतिहासको रूपमा मानिएका पुराणहरूसँगै श्रीमद्भागवतलाई नै यस धर्मले आफ्नो...
सबै धर्मका स्थापना र आवश्यकताका विषयमा सबै सम्प्रदायका श्रद्धालु र भक्तहरूका आफ्नाआफ्ना तर्कहरू पाइँदा रहेछन् । सबै सम्प्रदाय र पन्थमा पक्कै कट्टरता चाहिन्छ किनभने त्यसले आन्तरिक अनुशासन कसिलो बनाउँछ । मानवीय कमजोरीको मनोविज्ञानलाई सबै धर्म र सम्प्रदायले केलाएका हुन्छन् तर...
कुनै पनि धर्म, सम्प्रदाय र आध्यात्मिक चिन्तनको एउटै लक्ष्य देखिन्छ- मानव हित वा मानव कल्याण । संसारमा प्रचलित धर्महरूमध्ये सबैभन्दा पुरानो मानिएको पूर्वीय सभ्यताका अनेक पन्थहरू बनेका पाइन्छ । पूर्वीय दर्शन भन्दाभन्दै हिन्दु धर्मको नाममा पूर्वीय दर्शनको पर्याय बन्यो र...
कसैले भन्छन्, जीवन भगवानको अनुपम उपहार हो । कसैले भन्छन्, जीवन त पुरुष र प्रकृतिको भौतिक मेल हो, जसका लागि प्राकृतिक प्रक्रिया हुन्छ । एउटा आवश्यक प्रक्रिया पूरा भएपछि जीवनको उत्पत्ति हुन्छ । यहाँ पनि भौतिक मेलको कुरा गर्दासमेत भगवानको...
बीपीको सम्झनाका तजब काठमाडौं आइयो पढ्नका लागि, एउटा अपेक्षा हुने नै भयो- उच्च शिक्षा प्राप्तिको । पढ्ने काम त नियमित हुने नै भयो तर के पढ्ने, कसरी भावी दिनको सुरक्षा हुने भन्ने चिन्तासँगै मेरो मनले राजनीतिक सङ्गतको तीब्र इच्छा गर्दै...
स्मरणीय र सुखद अनुभूतिले मात्र जीवनको रथ गुडिरहेको हुँदो रहेनछ । फेरि केलाई सुखद मान्ने अनि केलाई दुःखद् मान्ने ? त्यो पनि स्वतः हुने संवेदनशीलताका आधारमा छुट्याउनुपर्ने रहेछ । हाम्रो धर्म, हाम्रो संस्कृति र संस्कार, हाम्रो सिकाइ, हाम्रो अभ्यास, हाम्रो...
हामीलाई हाम्रा पुर्खाले भनेका रहेछन्- सत्यं वद अर्थात् सत्य बोल । झूठो नबोल । हुन पनि त्यो त साह्रै मुस्किल काम रहेछ, र त हजारौँ वर्षदेखि भनिँदै आयो कि सत्य बोल । तर, सत्य बोल्नु भनेको त एउटा तपस्या रहेछ...
जीवनको करिब ७ दशकको लामो यात्रामा पनि आफूलाई केटाकेटीको अवस्थामा पुगेको जस्तो लाग्छ, जब पुराना यादहरू गुजुमुज्जु भएर जेहेनमा मडारिन थाल्छन् । त्यो बेलामा सानो सम्झने गरिन्छ, जब बाआमालाई सम्झन थालिन्छ । आफूले मान्ने मानिसहरूको अनुहार स्मरण हुन थाल्छ ।...
कुरो डेनमार्कको भ्रमणको थियो तर मेरो र मेरी पत्नीका लागि २ रातकै सही, पानीजहाजको यात्रा एकदम स्मरणीय रह्यो । समुद्री व्यावसायिक जहाजमा यात्रा गरिएको थियो, त्यो पनि जनै पूर्णिमाको रातमा । हामीले सानैमा पढ्दा पनि समुद्रमा भयङ्कर छाल आउने, जाने...
जीवनमा के कुरा कहिले अनुभव गर्नुपर्ने हुन्छ भन्ने थाहा नहुने रहेछ । तर पनि जीवन एउटा आफैँमा निरन्तर यात्रा हो । प्रत्येक पल नयाँ हुन्छ, प्रत्येक पल स्मरणीय हुन्छ या विस्मरणीय हुन्छ तर जीवनको स्मृतिमा त अभिलेखीकृत भएकै हुन्छ ।...
समय कसरी बित्दोरहेछ भने एकछिनअघिको समय पनि तत्कालै पुरानो भइहाल्छ । त्यो मात्र जेहेनमा मूर्त तस्बीर लिएर बस्दोरहेछ । समय अन्तरालमा बिस्तारैबिस्तारै त्यो पनि धमिलो हुने, समय बिर्सने, पात्रहरू बिर्सने र त्यसपछिका घटनाले पहिलेको तस्बीर पनि बिस्तारैबिस्तारै मेटिने पनि हुन्छ...
