शिक्षाका या ज्ञानका स्रोत त विभिन्न होलान्, कतिपय स्रोतहरु भावात्मक हुन्छन् र कतिपय आधारहरु भने मूर्तरूपमा देखिन्छन्। त्यसैले जीवनको पहिलो गुरु चाहिँ आमालाई नै मानिन्छ । सामान्यतया बच्चाहरु आमासँग खुल्छन्, आफ्ना भावना जस्ताको त्यस्तै व्यक्त गर्छन् र आमा नै त्यस्तो...
शिक्षाका बारेमा, शिक्षाका विषयमा मैलै आफ्ना धारणाहरू राख्ने क्रममा सबैभन्दा मुख्य कुरा देखेँ, सत्यको खोजी । तर सत्य के हो त ? सत्य सापेक्ष हो कि निरपेक्ष हो ? सत्यले सार्वकालिक ज्ञानको जानकारी पाइन्छ कि सार्वकालिक ज्ञानले सत्यको स्वरुप पहिल्याउन...
म एउटा सामान्य मानिस । मेरा अनुभवहरूले खासै समाजको ठुलो हिस्सालाई न त जानकारी दिनै सक्छ, न त कुनै नयाँ योजनाको खाका तयार गर्नका लागि मद्दत नै गर्न सक्ला तर पनि जीवनको पाँच दशक देखिको शिक्षासँगको , शिक्षकहरूसँगको, अभिभावकहरूसँगको, विभिन्न...
भन्न त भन्छन्, यौवन कालमा नै कल्पना शील भएर काम गर्नुपर्छ, अन्यथा पछि समय नै हुँदैन काम सुरु गर्न,कामलाई पार लगाउन र गरेका कामको सकारात्मक या नकारात्मक परिणाम हेर्न । यौवन काललाई उर्जा भएको समयको रुपमा लिइन्छ । बालकमा बाबुआमाको...
विश्वभर नै एउटा बहस सुरु भएको छ, शिक्षा कस्तो हुनुपर्छ ? जुन देश तथा समाजमा शिक्षा प्रभावकारीरुपमा प्रयोगमा छ भन्ने मानिएको हो, त्यहाँ पनि अझ प्रभावकारी कसरी बनाउन सकिन्छ भन्ने बहस छ । विभिन्न जीवन दर्शनहरूको आधारमा जीवन यापन गर्नका...
बालापनका कुरा । आफ्ना बालापनका कुरा त अब कतै कतै सम्झनामा झल्याक्क झुलुक्क आउँछ त्यो पनि प्रसङ्गमा । मेरो मावल पगरबासको अमल बोट भन्थे क्यारे, ढुङ्गेल गाउँमा थियो । थियो भन्नु पर्यो किनभने ठुला मामा धीरप्रसाद उपाध्याय ढुङ्गेल समेत महोत्तरीको...
समयलाई मानिसले आफ्नो नियन्त्रणमा राख्न सक्छ कि समयले मानिसलाई आफ्नो पकडमा राखेको हुन्छ ? यसबारेमा बहस हुनसक्छ र बहस भएकै छ । समय भनेको एउटा कल्पनाको धारा हो । प्रकृतिको स्वरुप हो । प्रकृतिको एउटा अनुशासन हुन्छ, उज्यालो हुन्छ, रात...
हिजोको परिभाषा के हो ? हिजो भनेको आजभन्दा पहिलेको समयलाई जनाउने एउटा विम्ब हो एकातिर भने आजको अघिल्लो दिन भन्ने पनि ठेट अर्थ हो । हिजोलाई अतीतको रुपमा इंगित गरिन्छ । अतीत अब जस्ताको तस्तै अब फर्कँदैन तर जेहेनमा भने...
जति जति पुराना दिनहरूको याद आउँछ, त्यति त्यति बा आमाको याद आउँदो रहेछ। माहिलो भाइ हिमालयको याद आउँछ । ती सबैको याद आउँछ जो जो मेरो जीवनमा अपरिहार्य रुपमा जोडिनआउनु भएको थियो र अब हुनुहुन्न । हाम्रो ठुलो परिवार थियो,...
दुःख र सुखका पनि आफ्नै मानकहरू रहेछन् जीवनमा । के हुँदा दुःख लाग्छ र के हुँदा सुखको अनुभूति हुन्छ, त्यो पनि समय सापेक्ष हुने रहेछ । श्रीमद्भागवतमा एउटा प्रसङ्ग आउँछ , विष्णुका धेरै अवतारमध्ये कपिल देवको जन्ममा पनि विष्णुको दैवी...
लोभ के हो ? प्राणीहरूमा लोभ किन उत्पन्न हुन्छ ? अनि मानिसमा लोभ कसरी पलाउँछ ? लोभ किन कुन बेलामा बिलाउँछ ? निर्लोभकहिले हुन सकिन्छ ? हामीसँग कर्मेन्द्रिय , ज्ञानेन्द्रियहरू छन् र तिनमा जीवन सञ्चालनका लागि सापेक्ष तथा निरपेक्ष क्षमता...
जीवनको रफ्तार त गतिशील, अति गतिशील हुने रहेछ । कहिले लाग्छ, जीवनको गति अति धिमा छ । कहिले लाग्छ, जीवन सहजताका साथ चलिरहेको छ । जीवनका वारेमा केही दार्शनिक प्रश्नका उत्तरहरू हामीसँग अनुत्तरित छन् र अहिले प्रचलित विभिन्न दर्शनहरूमा अनेक...
शिक्षा शास्त्रको अर्थ रहेछ शिक्षासम्बन्धी विवेचना गरिएको शास्त्र । यसको मतलब हो शिक्षा या विद्या प्रदान गर्नका लागि जुन विधिको मनोवैज्ञानिक तरिकाको प्रयोग गरिन्छ, त्यसबारेमा गरिएको शोध, प्रयोग र परिणामको समेत मूल्यांकन गरेर राखिएको लक्ष्य पूरा भयो या भएन भन्ने...
मलाई मेरा गुरु प्राध्यापक डाक्टर राजेन्द्रकुमार रोंगाेंगका सम्झना आइरहन्छ । एउटा त उच्च शिक्षामा शिक्षा भन्ने विषय नै उहाँले सिकाउनु हुन्थ्यो । अझ शिक्षाभित्रको पाठ्यक्रम भन्ने विषयको ज्ञान दिनुहुन्थ्यो । बारम्बार उहाँले भन्नुहुन्थ्यो, प्रशिक्षार्थीमा जबसम्म मनमा प्रश्न उठ्दैन, तबसम्म उसले...
शिक्षाको महत्व भनेको के हो ? आज पनि उत्तिकै बहसको विषय बनेको छ । हामीले शिक्षा भन्ने बित्तिकै विद्यालयको आकृति आउँछ, सँगै शिक्षकको एउटा अनुहार कतै कतै झल्याक्क झुलुक्कदेखा पर्छ र आफूलाई सबैभन्दा बढी चित्त बुझ्ने कुरा गरेर जीवन र...
आध्यात्मिकता भनेको धार्मिक आस्था हो कि मानवीय अवधारणा ? व्युत्पत्तिमूलक संस्कृत नेपाली शब्दकोशले भन्छ-ब्रह्म वा जीवसम्बन्धी/आत्मासम्बन्धी । आध्यात्मिक ज्ञान भनेको आत्मतत्वसँग सम्बद्ध ज्ञान । आत्मालाई कसरी परिभाषित गर्ने भन्नेमा पनि एकमत देखिँदैन किनभने संस्कृतमा आत्माका धेरै अर्थ पाइन्छन् र पनि...
हामी आफ्ना अतीतलाई स्मरण गर्दैगर्दा अनुभूतिलाई पनि दार्शनिक लेपन लगाउन चाहन्छौँ र भन्छौँ म त त्यस्तो मान्छे होइन या म त आफ्नो सिद्धान्तमा अडिग मान्छे हो पनि भन्ने गर्दछौँ । आफ्नो परिवारका बारेमा जानकारी जति राखेका हुन्छौँ, त्यसैबाट आफूलाई चिन्ने...
साहित्य के हो ? यसको प्रयोग किन र कसले गर्छ ? वास्तवमा साहित्य स्वयं इतिहासको बारेमा जानकारी दिने सृजना हो कि ? या मनमा आएका कुलबुल कुलबुलहरुको प्रस्फुटनमात्र हो ? यदि त्यस्तो मात्र हो भने विश्वभर किन साहित्यको यति धेरै...
