कर्मण्यकर्म यः पश्येदकर्मणि च कर्म यः । स बुद्धिमान् मनुष्येषु स युक्तः कृत्स्नकर्मकृत् ।। १८ ।। अन्वय र अर्थ यः = जुन मनुष्यले, कर्मणि = कर्ममा, अकर्म = अकर्म, च = तथा, यः = जुन मनुष्यले, अकर्मणि = अकर्ममा, कर्म...

न मां कर्माणि लिम्पन्ति न मे कर्मफले स्पृहा । इति मां योऽभिजानाति कर्मभिर्न स वध्यते ।। १४ ।। अन्वय र अर्थ कर्माणि = कर्महरू, मां = मलाई, न लिम्पन्ति = लिप्त गर्न सक्दैनन्, (यतः किन कि), कर्मफले = कर्मफलमा, मे...

कांक्षन्तः कर्मणां सिद्धिं यजन्त इह देवताः । क्षिप्रं हि मानुषे लोके सिद्धि र्भवति कर्मजा ।। १२ ।। अन्वय र अर्थ कर्मणां = कर्महरूको, सिद्धिं = सिद्धि, कांक्षन्तः = इच्छा गर्नेहरू, इह = यस लोकमा, देवताः = देवताहरूको, यजन्ते = उपासना...

मानिस मरेपछि केही पनि सोच्न सक्दैन मानिस मरेपछि केही पनि बोल्न सक्दैन । केही सोच्न नसक्ने र, केही बोल्न नसक्ने हुँदा मानिस साँच्चै मर्छ । (भारतीय कवि उदय प्रकाशको कविताको अनुवाद) मृत्युको परिभाषा गर्नु अति जोखिमपूर्ण काम हो । हुनत...

जन्म कर्म च मे दिव्यमेवं यो वेत्ति तत्वतः । त्यक्त्वा देहं पुनर्जन्म नैति मामेति सोऽर्जुन ।। ९ ।। अन्वय र अर्थ अर्जुन = हे अर्जुन ! मे = मेरो, एवं = यस प्रकारको, स्वेच्छताले धारण गरिएको, दिव्यं = अलौकिक, जन्म...

अजोऽपि सन्नव्ययात्मा भूतानामीश्वरोऽपि सन् । प्रकृतिं स्वामधिष्ठाय सम्भवाम्यात्ममायया ।। ६ ।। अन्वय र अर्थ अजः = जन्मरहित, अपि=पनि, सन्= भएर, अव्ययात्मा= अविनाशी स्वरूप, भूतानां = समस्त प्राणीहरुको, ईश्वरः = परमेश्वर, सन् अपि = भएर पनि, (अहं = म), स्वां =...

चतुर्थोऽध्यायः इमं विवस्वते योगं प्रोक्तवानहमव्ययम् । विवस्वान् मनवे प्राह मनुरिक्ष्याकवेऽब्रवीत् ।। १ एवं परम्पराप्राप्तमिमं राजर्षयो विदुः । स कालेनेह महता योगो नष्टःपरन्तप ।। २ एवं = यसरी, परम्पराप्राप्तं = गुरुपरम्पराबाट प्राप्त, इमं = त्यस योगलाई, राजर्षयः = राजर्षिहरूले, विदुः =...

तस्मात् त्वमिन्द्रियाण्यादौ नियम्य भरतर्षभ । पाप्मानं प्रजहि ह्येनं ज्ञान विज्ञाननाशनम् ।। ४१ भावार्थ हे भरतवंशमा श्रेष्ठ अर्जुन ! त्यसकारण तिमीले पहिले सम्पूर्ण इन्द्रियहरूलाई नियन्त्रणमा लिएर ज्ञान र विज्ञानलाई नाश गर्ने पापमय यस कामलाई नै पूर्णरूपले विनष्ट गर । विशिष्टार्थ बत्तीको...

पशु वधशालाका पर्खाल यदि शीशाले बनेका हुन्थे भने सम्पूर्ण विश्व शाकाहारी हुन्थ्यो । यस भनाईको आशय तपाईंले सोचेभन्दा फरक र गहिरो अर्थ बोकेको छ । तपाईं कुनै वधशाला छेउ गएर आफ्ना आखाँले हेर्नुस्, कसरी ती मूक प्राणीहरूलाई अत्यन्त विकट परिस्थितिमा...

अथ केन प्रयुक्तोऽयं पापं चरति पूरुषः । अनिच्छन्नपि वाष्र्णेय बलादिव नियोजितः ।। ३६ भावार्थ अर्जुनले भने हे वाष्र्णेय ! न चाहँदा नचाहँदै पनि, जवर्जस्ती लगाइएको जस्तो, यस पुरुषले कोद्वारा प्रेरित भएर पापाचरण गर्दछ ? विशिष्टार्थ क्रियावान् साधकलाई राम्ररी थाहा छ...

मयि सर्वाणि कर्माणि सन्यस्याध्यात्मचेतसा । निराशीर्निममो भूत्वा युध्यस्व विगतज्वरः ।। ३० भावार्थ सम्पूर्ण कर्महरू ममा अर्पण गरेर, आत्मामा मन दिएर, आशा ममता शून्य भएर, शोक सन्ताप त्यागेर युद्धरूप कर्म गर । विशिष्टार्थ जब चित्तले एक मात्र आत्मा बाहेक अरू कसैको...

लेखको शीर्षमा नाम पहिला स्वामी अरूणको आए पनि चर्चाको प्रारम्भ आफैबाट गर्न गइरहेको छु । कतिपयले यसलाई मेरो अहमता पनि भन्न सक्नुहुन्छ । तर्क हुन सक्छ विश्व प्रसिद्ध स्वामी अरूणभन्दा पहिला आफ्नो चर्चा गर्ने यो कस्तो दम्भी र आत्ममुग्ध पाराको...

कास्की । वर्षौंसम्म्म नबिग्रने विशेष गरी पहाडी क्षेत्रमा उत्पादन हुने अन्न बाली हो, कोदो । मानिसको शरीरमा आवश्यक पर्ने प्रोटिनको मात्रा अत्यधिक हुने कोदोको उत्पादन भने कृषिप्रतिको बढ्दो अनिच्छा र बसाइसराइसँगै बर्सेनि घट्दै गएको पाइन्छ। विशेष गरी पहाडी क्षेत्रमा साउनको...

यदि ह्यहं न वर्तेयं जातु कर्मण्य तन्त्रितः । मम वत्र्मानुवर्तन्ते मनुष्याः पार्थ सर्वशः ।। २३ भावार्थ हे पार्थ ! यदि कदाचित् एक पटक म सावधान भएर (निष्क्रिय अवस्थामा रहेर) कर्ममा रहिन भने सारा मनुष्यहरू सबै प्रकारबाट मेरो नै पथको अनुवर्तन...

नैव तस्य कृते नार्थो नाकृतेनेह कश्चन । न चास्य सर्वभूतेषु कश्चिदर्थ व्यपाश्रयः ।। १८ भावार्थ यस लोकमा कर्मयोगद्वारा सिद्ध महापुरुषका लागि कर्म गर्नु या कर्म नगर्नुमा कुनै प्रयोजन छैन । शब्दस्पर्शादि पार्थिव विषयहरूमा विचरण गरेर पनि उसले कुनै प्रकारको पाप...

समस्त प्र्राणी जनत्मा मनुष्य मात्र यस्तो जीव हो । जसमा बुद्धि र चेतनशीलता दुवै हुन्छन् । ऊ महत्वकांक्षी हुन्छ यस संसारमा अमर ज्ञानी र सुखी बनेर स्वतन्त्रतापूर्वक बाँच्न चाहन्छ । परन्तु जन्मेपछि मृत्यु पनि हुन्छ भन्ने कुरा सोच्नतिर लाग्दैन ।...

काठमाडाै, एजेन्सी । खुशी तथा दीर्घायु जीवन मानवको चाहना हो । तर, खुशी रहनेहरुको जीवन दीर्घ देखिंदैन भने दीर्घजिीवि खुशी रहेको पाइँदैन् । यी दुबै चिज कम मानिसहरुले मात्र प्राप्त गर्ने गर्छन् । यी दुबै अवस्थामा मानविय चाहना अपुरो रहेको...